Ανάμεσα στις περισσότερες από 600 εκκλησίες που υπάρχουν στο νησί, η Παναγία Παραπορτιανή κατέχει μία ξεχωριστή θέση, εξ’ αιτίας της μοναδικής αρχιτεκτονικής της. Αποτελείται από ένα διώροφο συγκρότημα πέντε εκκλησιών, με τις τέσσερις να αποτελούν τη βάση της και την πέμπτη να επικάθεται σαν τρούλος. Ο τρούλος είναι η Παναγία Παραπορτιανή, ενώ οι τέσσερις εκκλησίες που αποτελούν τη βάση της είναι ο Άγιος Σώζων, η Αγία Αναστασία, οι Άγιοι Ανάργυροι και ο Άγιος Ευστάθιος που είναι το κέντρο της βάσης του συμπλέγματος .
Η εκκλησία οφείλει το όνομά της στο γεγονός ότι βρίσκεται πολύ κοντά στη μικρή πύλη, το “παραπόρτι” του τείχους του κάστρου της Χώρας. Το 16ο αιώνα χτίστηκε ο ναός του επάνω ορόφου, ενώ ο σημερινός κλειστός νάρθηκας του Αγίου Ευσταθίου στο ισόγειο αποτελούσε το παραπόρτι του Κάστρου. Οι υπόλοιπες τρεις εκκλησίες χτίστηκαν μόλις το 1920. Στο εσωτερικό της φιλοξενείται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, έφερε ένας ναυτικός από τη Σάμο και την έταξε στην εκκλησία.
