Πρόκειται για την πρώτη στην ιεραρχική τάξη μονή του Αγίου Όρους και ταυτόχρονα για τη μεγαλύτερη σε έκταση μεταξύ των 20 συνολικά κοινοβιακών μοναστηριών της Αθωνικής Χερσονήσου. Το όνομά της σχετίζεται με το μέγεθος αλλά και με το χαρακτηριστικό ότι πάντα φιλοξενούσε μεγάλο αριθμό μοναχών, ο χαρακτηρισμός άλλωστε Λαύρα περιγράφει τα μοναστήρια με πολλούς μοναχούς.
Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου του Άθω και απέχει 1,5 ώρες με το αυτοκίνητο από την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους Καρυές και 20 λεπτά με τα πόδια από την ακτή. Η ίδρυση της Μονής πραγματοποιήθηκε το 963 από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, ο οποίος τα προηγούμενα χρόνια είχε ασκητέψει σε μία σπηλιά της περιοχής. Βασικός χρηματοδότης της προσπάθειας του Αγίου Αθανασίου ήταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς που κατά γενική ομολογία διατεινόταν φιλικά προς το μοναχισμό.
Αρχικά ανεγέρθηκε το τετράπλευρο τείχος, στη συνέχεια το καθολικό του Μοναστηριού και τέλος οι σειρές των κελιών. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο καθολικό αποτέλεσε πρότυπο για όλα τα αγιορείτικα καθολικά και εγκαινίασε την αρχιτεκτονική τυπολογία του τρίκογχου οθωνικού ναού που υιοθετούσε τα δύο μικρότερα ιερά εκατέρωθεν του κυρίως ιερού.
Ως επισκέπτης δε θα πρέπει να παραλείψετε να θαυμάσετε τις τοιχογραφίες του Θεοφάνη που κοσμούν το Καθολικό (1535) και την Τράπεζα (1527). Επίσης, άξια θαυμασμού είναι η "φιάλη" που βρίσκεται έξω από το καθολικό αλλά και το κελάρι με τα τεράστια βαρέλια αποθήκευσης κρασιού. Τέλος, θα μπορέσετε να προσκυνήσετε τον τάφο του ιδρυτή της Μονής Αγίου Αθανάσιου του Αθωνίτη. Σήμερα το Μοναστήρι φιλοξενεί περίπου 320 μοναχούς και δίνει τη δυνατότητα διανυκτέρευσης σε ορισμένο αριθμό επισκεπτών που έχουν αιτηθεί τη συγκεκριμένη εξυπηρέτηση εκ των προτέρων.
