Ιερά Μονή Ταξιάρχη Μιχαήλ του Πανορμίτη

Κατά τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού άκμασε στη Μικρά Ασία η αίρεση της Αγγελολατρείας, που επεκτάθηκε σταδιακά και στη Σύμη, λόγω των στενών σχέσεων που είχε το νησί με τα παράλια. Παρ’ ότι η αίρεση αυτή έχει πλέον σβήσει, η Σύμη παραμένει ένας τόπος - πυρήνας της λατρείας προς τους αγγέλους, διαθέτοντας συνολικά 9 μοναστήρια αφιερωμένα στον Ταξιάρχη Μιχαήλ. Το σημαντικότερο από αυτά τα μοναστήρια θεωρείται αυτό του Πανορμίτη, που βρίσκεται στα νότια του νησιού και δεσπόζει στον ομώνυμο κόλπο. Σύμφωνα με την παράδοση, η τοποθεσία για την ανέγερση του μοναστηριού οφείλεται στην εύρεση μίας εικόνας του Ταξιάρχη Μιχαήλ στο σημείο εκείνο από μία Συμαία, τη “Μαριώ του Πρωτενιού”. Η εξωτερική μαρμάρινη επιγραφή μαρτυρά ότι η μονή χτίστηκε το 1783, ενώ ένα χειρόγραφο του 1460 που σωζόταν έως το 1862 επιβεβαίωνε την ύπαρξή της κατά το 15ο αιώνα. Αποτελείται από ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα που εκτός από το καθολικό και τα κελιά των μοναχών, περιλαμβάνει μία βιβλιοθήκη με μεταβυζαντινά χειρόγραφα, ένα εκκλησιαστικό και ένα λαογραφικό μουσείο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες εντός του καθολικού της που χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα και η εικόνα με φυσικές διαστάσεις του Αρχαγγέλλου την οποία κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου και την Πεντηκοστή, συρρέουν οι πιστοί για να προσκυνήσουν . Εκτός από το προσκύνημα, τόσο η τοποθεσία της μονής, όσο και η διαδρομή προς αυτήν από την πρωτεύουσα το νησιού, προσφέρουν μοναδικές εικόνες από τις φυσικές ομορφιές του νησιού.