Πληροφορίες για τα Γιάννενα, όνομα και ιστορία
Τα Ιωάννινα ή Γιάννενα, όπως αναφέρονται, είναι πόλη της Ηπείρου και πρωτεύουσα της ομώνυμης περιφερειακής ενότητας. Η πόλη βρίσκεται στο βορειοδυτικό κομμάτι της Ηπειρωτικής Ελλάδας και είναι χτισμένη στις όχθες της λίμνης Παμβώτιδας που είναι και το πλέον γνώριμο χαρακτηριστικό της. Με τον πληθυσμό του ευρύτερου δήμου να φτάνει τους 113.094 κατοίκους, τα Ιωάννινα αποτελούν την έδρα και τη μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας Ηπείρου. Υπάρχουν αρκετές θεωρίες για την προέλευση του ονόματος της πόλης, με την επικρατέστερη να συνδέεται με κάποιον οικιστή Ιωάννη ή τη Βυζαντινή μονή του Άγιου Ιωάννη του Προδρόμου που βρίσκονταν στο Κάστρο από το 510 μέχρι το 1610. Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή πιστοποιείται από την Παλαιολιθική Εποχή (22.000 π.Χ.), ενώ εδώ υπήρχε αρχαίος οικισμός στα Κλασσικά και Ρωμαϊκά χρόνια. Η ακριβής περίοδος ίδρυσης της πόλης είναι συγκεχυμένη και μάλλον δεν ισχύει, η παλαιότερα επικρατούσα άποψη ότι ιδρύθηκε από τον Ιουστινιανό τον 6ο αιώνα. Ιστορικά, η πρώτη γραπτή αναφορά της πόλης των Ιωαννίνων τοποθετείται στο 879 και στα πρακτικά της 4ης Οικουμενικής Συνόδου της Κωνσταντινούπολης. Από τον 13ο αιώνα, τα Γιάννενα ήταν έδρα του Δεσποτάτου της Ηπείρου και διοικήθηκαν διαδοχικά από Βυζαντινούς, Σέρβους και Ιταλούς ηγεμόνες. Το 1430 η πόλη έπεσε στα χέρια των Τούρκων, όμως με συνθήκη που υπογράφηκε στο Κλειδί της Μακεδονίας, οι κάτοικοι διατήρησαν κάποια περιουσιακά και εκκλησιαστικά προνόμια. Μέσα στους αιώνες (16ος-18ος), η πόλη εξελίχθηκε σε τόπο διακίνησης ιδεών του Διαφωτισμού. Βασικό ρόλο σε αυτό διαδραμάτισαν οι σχολές που ιδρύθηκαν με προσφορές πλούσιων Γιαννιωτών εμπόρων της διασποράς (Βιέννη, Βουκουρέστι, Βενετία Λιβόρνο) οι οποίοι σήμερα θεωρούνται εθνικοί ευεργέτες. Η ανάπτυξη και η πρόοδος συνεχίστηκε στα Ιωάννινα όταν την πόλη κυβέρνησε ο Αλή Πασάς (1788–1822), ενώ το 1913 τα Γιάννενα απελευθερώθηκαν κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και ενώθηκαν στον εθνικό κορμό.
Γιάννενα αξιοθέατα και Αλή Πασάς
Ένα ιδιαίτερο αποτύπωμα στην πόλη των Ιωαννίνων άφησε η περίοδος διακυβέρνησης τους από τον Αλή Πάσα (1788–1822), μια εποχή που κυριαρχούσε το ρητό “Γιάννινα πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα”. Ο Αλή Πασάς υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα και ένας αντιφατικός ηγέτης που είχε ηγετικές ικανότητες, διπλωματική ευστροφία, αλλά και φιλαργυρία. Ενώ, κυβέρνησε επιβάλλοντας σκληρή πειθαρχεία, εξολοθρεύοντας με βαναυσότητα όποιον αμφισβητούσε την εξουσία του. Ταυτόχρονα, επιδεικνύοντας θρησκευτική ανεκτικότητα, νεοτερικές αντιλήψεις αλλά και κάποιας μορφής πολιτική και κοινωνική δικαιοσύνη άφησε περιθώριο ανάπτυξης των ελληνικών γραμμάτων και εξέλιξης του ελληνικού στοιχείου. Ήταν αυτός που επέτρεψε τη λειτουργία ελληνικών σχολών, όπως και τη στρατιωτική εκπαίδευση σε ορισμένους μετέπειτα αγωνιστές του 21' όπως ο Αθανάσιος Διάκος, ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Όμως, ήταν ο ίδιος που υποτάσσοντας το Σούλι το 1803 ώθησε τις γενναίες Σουλιώτισσες στον περίφημο "χορό του Ζαλόγγου". Ο Αλή Πασάς αποτυπώθηκε στη λαϊκή παράδοση και σε δημοτικά τραγούδια για τη δολοφονία της ερωμένης του γιου του, της Κυρά-Φροσύνης, που την έπνιξε στη λίμνη των Ιωαννίνων καθώς αρνήθηκε τον έρωτά του. Αλλά και για την τελευταία του σύζυγο του, την Κυρά-Βασιλική η οποία γνώριζε το μυστικό της Φιλικής Εταιρείας και ασκούσε θετική επιρροή υπέρ των Ελλήνων. Ο Αλή Πασάς σκοτώθηκε στο νησάκι των Ιωαννίνων, όταν πυροβολήθηκε από ανθρώπους του Σουλτάνου κάτω από το πάτωμα του σπιτιού του. Μάλιστα σήμερα το σπίτι του είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο της πόλης, ενώ ακόμα υπάρχουν και οι τρύπες από τις σφαίρες που διαπέρασαν το πάτωμα και τον σκότωσαν. Ο επισκέπτης συναντά στα Γιάννενα αξιοθέατα που σχετίζονται με τον Αλή Πασά όπως το Κάστρο των Ιωαννίνων που περιλαμβάνει τον τάφο του, αλλά και το Φετιχιέ Τζαμί το οποίο ανοικοδομήθηκε από τον ίδιο το 1795.
Λίμνη Παμβώτιδα η λίμνη των Ιωαννίνων στο αστικό τοπίο
Σήμερα τα Ιωάννινα είναι μια σύγχρονη περιφερειακή πρωτεύουσα που αποτελεί οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου. Η λίμνη Παμβώτιδα, το επιβλητικότερο χαρακτηριστικό των Ιωαννίνων, προσφέρει μια ανυπέρβλητη γοητεία και ενίοτε δημιουργεί μια μυστηριακή ατμόσφαιρα στην πόλη. Ταυτόχρονα, η φημισμένη λίμνη των Ιωαννίνων συνδυάζεται με τις καταπράσινες βουνοκορφές που περιβάλλουν το λεκανοπέδιο του κάμπου και της λίμνης, συνθέτοντας ένα μαγευτικό τοπίο. Η πολυδιάστατη αρχιτεκτονική της πόλης περιλαμβάνει από Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία, έως παραδοσιακά αρχοντικά, νεοκλασικά οικοδομήματα και επιβλητικά δημόσια κτήρια με ευρωπαϊκές επιρροές. Το πολιτιστικό αποτύπωμα στα Γιάννενα καθρεφτίζεται στα πολυάριθμα αξιοθέατα, τα μουσεία, αλλά και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων που από το 1970 προσελκύει φοιτητές από κάθε γωνιά της Ελλάδας διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη ζωή της πόλης. Τέλος, η πόλη διαθέτει ποιοτικές τουριστικές και συγκοινωνιακές υποδομές που μαζί με το φυσικό κάλλος που την περιβάλει, αλλά και τη μοναδική λίμνη Παμβώτιδα δομεί έναν ιδιαίτερα δημοφιλή προορισμό. Έτσι τα Γιάννενα δέχονται σημαντικό αριθμό επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ενώ προσεγγίζονται εύκολα είτε οδικώς μέσω της Εγνατίας οδού είτε μέσω του κρατικού αερολιμένα "Βασιλεύς Πύρρος" που συνδέει την πόλη με την Αθήνα.
