Νέα Μονή

Η Νέα Μονή βρίσκεται περίπου στο κέντρο του νησιού, χτίστηκε κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων, τον 11ο αιώνα, και καλύπτει έκταση 17.000 τετραγωνικών μέτρων. Ανήκει στα προστατευόμενα κτίρια της UNESCO, καθώς θεωρείται μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μονομάχος χρηματοδότησε την ανέγερση της Νέας Μονής ως ανταπόδοση στους μοναχούς Νικήτα, Ιωσήφ και Ιωάννη, οι οποίοι είχαν προβλέψει ότι η εξορία του αυτοκράτορα στη Λέσβο δε θα διαρκούσε πολύ και θα επέστρεφε στο θρόνο του, μετά από όραμα της Παναγίας. Η Νέα Μονή χτίστηκε ως επέκταση του κτιρίου της Παλαιάς Μονής, ενός κτιρίου που αποτελούνταν από μία μικρή εκκλησία και τα κελιά των τριών μοναχών, χτισμένο δίπλα στη μυρτιά στην οποία οι μοναχοί ανακάλυψαν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Το κτίριο της Νέας Μονής περιλαμβάνει το ναό, την τράπεζα, όπου δειπνούν οι μοναχοί, τα κελιά και υπόγειες δεξαμενές για αποθήκευση νερού, ενώ στο βορειοδυτικό τμήμα υψώνεται ένας επιβλητικός πύργος, που προοριζόταν για την άμυνα της Μονής. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων στη Μονή δόθηκαν πολλά προνόμια, κάτι πρωτόγνωρο για τη βυζαντινή οικονομική οργάνωση, κάτι που οδήγησε στην ακμή της Μονής. Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής αποτελούν ένα σπάνιο δείγμα της τεχνοτροπίας των καλλιτεχνών του 11ου αιώνα, προερχόμενοι από τα μεγαλύτερα εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης, και διατηρούνται ακόμη και σήμερα σε σχετικά καλή κατάσταση. Χαρακτηριστική είναι η προσοχή που δόθηκε από τους καλλιτέχνες στις αναλογίες των σωμάτων, έτσι ώστε για τον παρατηρητή που βρίσκεται χαμηλότερα, τα σώματα να φαίνεται ότι έχουν ιδανικές αναλογίες. Η Νέα Μονή γιορτάζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.